De opmars van het vaandel

Public History Student History Lab

De opmars van het vaandel

Het gebruik van vaandels werd in Nederland pas rond 1911 onderdeel van de vrouwenkiesrechtbeweging. Voor deze tijd werd al vanaf ongeveer 1890 door sociaaldemocratische vrouwenverenigingen gebruik gemaakt van vaandels tijdens demonstraties en optochten. De Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (VvVK) was daarentegen vrij huiverig de straat op te gaan om daarmee in de openbaarheid hun mening te uiten. Zij zagen het gebruik van vaandels als iets onvrouwelijks, luidruchtig en ordinairs en het zou bijdragen aan het slechte beeld wat er bestond rond de vrouwenbeweging. Deze mening komt duidelijk naar voren in het volgende citaat, afkomstig uit een editie van Evolutie, een tijdschrift van de vrouwenbeweging, van 18 Januari 1911:

“Een beetje warm, of liever gezellig opgewekt was de discussie over het aanschaffen van een banier. De een had nooit gemerkt, dat er behoefte bestond aan een uiterlijk teeken, waaronder de vrouwen bij voorkomende gelegenheden zich konden scharen; de ander vreesde voor bespotting”[1]

In deze blog wordt een vaandel besproken van de afdeling Alkmaar van de VvVK (Figuur 1). De vraag die dit vaandel op roept is hoe het gebruik van vaandels uiteindelijk wel terecht is gekomen bij de Nederlandse vrouwenbeweging. Er was immers al lange tijd veel weerstand tegen het gebruik van vaandels. De leden van de Vrouwenbeweging wilden niet meedoen aan zo iets ordinairs als het dragen van een vaandel. Wilhelmina Drucker was de eerste vrouw die hier verandering in probeerde te brengen. Zij verbaasde zich er over dat het gebruik van vaandels niet vanzelfsprekend was in de verzetscultuur van het vrouwenkiesrecht en de vrouwenkiesrecht beweging. Vanaf 1903 begon Drucker met het voeren van campagnes om het gebruik van vaandels te bevorderen in optochten, demonstraties en andere openbare gelegenheden. Dit is onder andere terug te zien in de Evolutie van 6 Januari 1904, waarin wordt teruggekeken op het afgelopen jaar. Onder andere werd er gesproken over twee voorstellen vanuit Amsterdam, Drucker was de voorzitster van de afdeling Amsterdam, die veel discussie opriepen, waaronder ‘over te gaan tot het aanschaffen van een vaandel’.[2]

Figuur 1: ‘Vaandel. Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, Afd. Alkmaar’, vaandel Vereniging voor Vrouwenkiesrecht. 1907, © onbekend. Collectie IAV - Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, objectnr. 000975.
Figuur 1: ‘Vaandel. Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, Afd. Alkmaar’, vaandel Vereniging voor Vrouwenkiesrecht. 1907, © onbekend. Collectie IAV – Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, objectnr. 000975.

Na de eerste speech van Drucker werden er spontaan eenvoudige vaandels in elkaar geknutseld en ging men de straat op, maar dit had tot Druckers teleurstelling geen vervolg in verdere demonstraties of optochten. Drucker was de oprichtster tevens voorzitster van het feministische blad Evolutie, Veertiendaagsch Blad voor de Vrouw. Als voorzitster besprak zij enkele malen de optie om een eigen vaandel, dat wil zeggen van de vrouwenbeweging, te creëren. Dit stuitte echter op veel verzet bij de aanwezigen. In de eerste plaats wordt het financiële argument genoemd, maar later komt ook het afwezig zijn van geschikte personen die hier achter stonden naar voren. Een belangrijk argument van een mannelijk lid wordt genoemd in de Evolutie van 5 januari 1905; hij stelde dat ‘velen zich wat geneeren in het publiek onder eenig vaandel te scharen’.[3] Na een stemming over of er een vaandel aangeschaft moet worden stemmen 25 voor en 45 tegen, waarmee de houding ten opzichte van een vaandel duidelijk wordt. Deze uitslag was opvallend aangezien de leden tijdens de vergadering zeer positief tegenover de aanschaf van een vaandel stonden, maar bij de stemming toch besloten tegen te stemmen. Een belangrijke verandering in de houding van de Nederlandse vrouwenbeweging ten opzichte van openbaar verzet vond plaats in 1908. Tijdens een vergadering van de Wereldbond stelde een bestuurslid van de afdeling Amsterdam voor een vaandel aan te schaffen en na enig overleg werd dit voorstel aangenomen door de internationale afgezanten van de vrouwenbeweging. Het was echter pas in 1911 dat het eerste vaandel van de internationale vrouwenbeweging daadwerkelijk aanwezig is.
De vrouwenbeweging in Nederland zelf was ondertussen ook aan het overleggen over een vaandel en in 1911 kwam deze er. De vrouwenbond stelde daarbij verplicht dat elke afzonderlijke afdeling, zo ook Alkmaar, een eigen vaandel zou moeten hebben.[4] Het vaandel van Alkmaar is wit van kleur met geborduurd gouden letters die de woorden ‘Afd Alkmaar. Van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht 1907’ vormen. Het jaartal 1907 wijst terug naar de oprichting van de vrouwenkiesrecht vereniging afdeling Alkmaar door Dr. P.J. Glasz. Het vaandel wijkt nauwelijks af van vergelijkbare vaandels als die van Schagen of ‘ S Hertogenbosch. Het vaandel is gedecoreerd met gouden versiersels. In het midden van het vaandel is het symbool van de internationale vrouwenbeweging te zien, een vrouw gekleed in een toga met in de hand een weegschaal. Achter de vrouw is een ondergaande zon zichtbaar. Bij het logo van de internationale vrouwenbeweging staan de bijbehorende woorden ‘Ius Suffragii’, vrij vertaald uit het Latijn ‘Het recht om te mogen stemmen’. Het vaandel zorgde voor eenheid. Naast het benadrukken van de eigen identiteit, afdeling Alkmaar, wordt ook het internationale karakter en daarbij de internationale eenheid naar voren geschoven in de vorm van het Ius Suffragii logo van de Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht. Door het logo van Ius Suffragii zeer duidelijk in het midden te plaatsen wordt de nadruk gelegd op de eenheid binnen de nationale en internationale vrouwenbeweging.
Duidelijk is dat vanaf 1911 vaandels steeds meer een vast onderdeel worden van openbare optochten en demonstraties. Zo zijn op afbeeldingen uit het gedenkboek vereeniging voor vrouwenkiesrecht (gedenkboek bij het 25-jarige bestaan) vele vaandels te zien. Als voorbeeld neem ik een foto (Figuur 2) van de Zeeuwse vrouwenkiesrecht vereniging. Op de afbeelding zijn vrouwen in traditionele kledij te zien, met in het midden een groot vaandel met de tekst ‘Vrouwenkiesrecht’. Daaromheen staan meer vrouwen met verschillende vaandels met daarop plaatsnamen van grote en middelgrote Zeeuwse steden. Zo worden Middelburg en Terneuzen genoemd. De afbeelding is afkomstig van een grote betoging in het jaar 1916.[5] Ook hier is het duidelijk dat het vaandel een belangrijke plek heeft ingenomen.

Figuur 2: Vereeniging voor vrouwenkiesrecht. Gedenkboek bij het 25-jarig bestaan, 1894-1919. (1919) Zeeuwse vrouwenkiesrecht vereniging.
Figuur 2: Vereeniging voor vrouwenkiesrecht. Gedenkboek bij het 25-jarig bestaan, 1894-1919. (1919) Zeeuwse vrouwenkiesrecht vereniging.

Om terug te komen op het vaandel van Alkmaar; het vaandel van de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht van de afdeling Alkmaar was een onderdeel van de groei van de (internationale) vrouwenbeweging. Door internationale druk tot de aanschaf van een vaandel en druk van binnen de beweging zelf werd het gebruik van een vaandel een steeds geaccepteerdere vorm van openbaar protest voeren en daarmee een manier voor vrouwen om in de openbaarheid te treden. Stap voor stap trad de vrouwenkiesrechtbeweging steeds duidelijker op de voorgrond. Het werd een grote beweging met veel publieke aandacht, een beweging waar de politiek niet langer meer om heen kon.

 

 

 

 

 

 

 

[1] W. Drucker, T.H. P. B. Haver, ‘Vergadering Indrukken’, Evolutie, Veertien daagsch blad voor de vrouw 18 (1911) 165.

[2] W. Drucker, T.H. P. B. Haver, ‘Vergaderingen’, Evolutie, Veertien daagsch blad voor de vrouw 20 (1904) 160.

[3] W. Drucker, T.H. P. B. Haver, ‘Vergaderingen’, Evolutie, Veertien daagsch blad voor de vrouw 19 (1905) 152.

[4] W. Drucker, T.H. P. B. Haver, ‘Vergadering Indrukken’, Evolutie, Veertien daagsch blad voor de vrouw 18 (1911) 165.

[5] Vereeniging voor vrouwenkiesrecht. Gedenkboek bij het 25-jarig bestaan, 1894-1919. (1919) 119.

55 thoughts to “De opmars van het vaandel”

  3. Awesome information! I as of late ran over your online journal and have been perusing along. I thought I would leave my first remark. I don’t recognize what to say with the exception of that I have. 토토사이트

  5. Extremely decent blog and articles. I am realy extremely glad to visit your blog. Presently I am discovered which I really need. I check your blog regular and attempt to take in something from your blog. 파워볼

  6. It is my first visit to your blog, and I am very impressed with the articles that you serve. Give adequate knowledge for me. Thank you for sharing useful material. I will be back for the more great post. 토토사이트

  7. Amazing! Its really awesome article, I have got much clear idea regarding from this article.
    토토픽 There are also many Toto Sites that suddenly disappear one day even though they are used well without eating well.

  10. Nice post. I study something more challenging on different blogs everyday. It will always be stimulating to read content material from other writers and observe a bit one thing from their store. I’d choose to make use of some with the content on my weblog whether or not you don’t mind. Natually I’ll give you a link in your net blog. Thanks for sharing.
    스포츠토토.top

  11. I do agree with all the ideas you have presented in your post. They are very convincing and will certainly work. Still, the posts are too short for beginners. Could you please extend them a little from next time? Thanks for the post.
    파워볼사이트

  12. I do trust all the ideas you have offered to your post.
    They’re very convincing and will definitely work. Still, the posts are very brief for newbies.
    May yoou please extend thdm a bit feom subsequent time?
    Thank you for the post.
    파워볼365인포

  23. In soccer, there are many types of competitions with varying rules so it’s always good to be informed prior to placing a bet. In most competitions, draws may be the final result of the game, so there are 3 different outcomes to bet on between Team A and Team B and Team A and Team B draw. 스포츠 토토

  30. This is frequently an awesome post. this educational article give genuinely best quality information. I’m certainly on the way to begin looking into it.Really unbelievably beneficial ideas are offered here. thank you so much. sustain up the good works 토토사이트

  40. This site is a great stepping stone for any player that is just getting started with online gambling. Armed with the right information, players can make wise decisions and start enjoying what the online casinos have to offer. 토토

  41. Reading this info So i am glad to convey that I have a very just right uncanny feeling I found out exactly what I needed. See more aboutsports betting:릴게임 Learn more about my site!!

  46. Nearly all of the things you say happens to be supprisingly appropriate and it makes me ponder why I hadn’t looked at this with this light previously. Your piece truly did turn the light on for me personally as far as this particular subject goes. Nevertheless at this time there is actually one particular factor I am not too cozy with and whilst I make an effort to reconcile that with the actual main idea of your point, allow me observe what all the rest of your visitors have to point out.Well done. 슬롯머신

  48. It is perfect time to make some plans for the future and it is time to be happy.
    I’ve read this post and if I could I wish to suggest you few interesting things or tips.
    Perhaps you could write next articles referring to this article. 카지노사이트

  51. You actually make it seem so easy with your presentation but I find this matter to be really something that I think I would never understand. It seems too complicated and very broad for me. I’m looking forward for your next post, I will try to get the hang of it! 토토

  52. Most of whatever you assert is astonishingly legitimate and it makes me ponder the reason why I hadn’t looked at this with this light before. This particular piece truly did turn the light on for me personally as far as this issue goes. Nevertheless there is actually one factor I am not too comfortable with so whilst I make an effort to reconcile that with the core theme of your position, allow me observe just what all the rest of the readers have to say.Well done. Visit my website too we have a lot to offer! 바둑이게임

  53. I’m really digging the template/theme of this blog. It’s simple, yet effective. A lot of times it’s very hard to get that “perfect balance” between usability and appearance. I must say that you’ve done a fantastic job with this. Also, the blog loads very fast for me on Chrome. Excellent Blog ! 슬롯머신

  54. This is frequently an awesome post. this educational article give genuinely best quality information. I’m certainly on the way to begin looking into it.Really unbelievably beneficial ideas are offered here. thank you so much. sustain up the good works 경마

Leave a Reply

Your email address will not be published.